حسابداری تسعیر ارز
برخی از شرکتها علاوه بر ریال ناچار هستند برخی از معاملات خود را با ارزهای خارجی انجام دهند.
به این معاملات، معاملات ارزی گفته میشود. از مهمترین انواع معاملات ارزی میتوان به خرید و فروش
کالاها و خدماتی اشاره نمود که وجه آنها به صورت ارزی پرداخت یا دریافت میشود.
همچنین معاملات مربوط به خرید یا فروش داراییها و ایجاد یا تسویه بدهیها در صورتی
که مبالغ آن، به ارز پرداخت یا دریافت شوند نیز از مثالهای معاملات ارزی هستند.
( محتوای مطالب ) حتما تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید زمان تقریبی مطالعه 7 دقیقه .
حسابداری تسعیر ارز چیست؟
تبدیل معاملات انجام شده ارزی با تبدیل آن به واحد پولی کشورمان یعنی ریال را تسعیر ارز می گویند. تسعیر ارز یکی مهمترین مفاهیم اقتصادی است که مورد توجه حسابداران قرار می گیرد.
- تسعیر: فرآیندی است که از طریق آن اطلاعات مالی بر مبنای ارز بر حسب واحد پول کشور بیان می شود.
- ارز : هر واحد پولی به غیر از واحد پولی عملیاتی واحد تجاری
تمامی شرکت های بازرگانی که فعالیت های واردات و صادرات انجام می دهند می بایست با فرآیند تسعیر ارز آشنا باشند. برای حسابداری تسعیر ارز لازم است نرخ ارز بررسی شود که با سه روش این کار صورت می گیرد (روش های مختلف تسعیر ارز)که در ادامه مقاله به آن می پردازیم. معاملات ارزی در نرم افزار حسابداری ثبت می شوند، که براساس نرخ ارز به ریال است چرا که فرآیند تعدیل، بستن حساب ها و صورت های مالی مطابق با قوانین حسابداری در ایران می بایست به صورت ریالی باشد تا بتوان در دفاتر حسابداری ثبت نمود.
تسعیر ارز در نقدینگی و تورم نقش دارد. هر چند این رشد انقدری نیست که سبب تورم زیادی شود،
که با مداخله نظارت مجلس بر دولت تا حدود زیادی این مشکل کنترل می شود
در هنگام ثبت معاملات ارزی، مبلغ این معاملات باید به ریال محاسبه شود. به عملیات تبدیل
ارز به ریال تسعیر گفته میشود. در فرهنگ دهخدا تسعیر به معنای نرخ نهادن و قیمت گذاری میباشد.
برای انجام عمل تسعیر باید به دو سوال زیر پاسخ دهیم:
- برای تبدیل ارز به ریال باید از چه نرخ ارزی استفاده کنیم؟
- در صورت تغییر نرخ ارز، اثر ناشی از این تغییر چگونه اندازهگیری و افشا میشود؟
برای تبدیل ارز به ریال باید از چه نرخ ارزی استفاده کنیم؟
ثبت اولیه در تاریخ معامله :
تمام معاملات ارزی در زمان ثبت اولیه باید براساس نرخ ارز در تاریخ انجام معامله به ریال ثبت شوند .
مثال: شرکت آلفا که فروش ارزی نیز انجام میدهد، کالایی را به قیمت 1000 دلار به شرکت
بتا به صورت نسیه میفروشد. در تاریخ انجام این معامله نرخ دلار 30000 ریال بوده است،
ثبت این رویداد در دفاتر شرکت آلفا به صورت زیر است:
حسابهای دریافتنی شرکت بتا 30000000
فروش 30000000
بابت فروش کالا به شرکت بتا به مبلغ 1000 دلار
در تاریخ ترازنامه :
اقلام پولی: با نرخ ارز در تاریخ ترازنامه مجددا تسعیر میشوند. بنابراین ممکن است تفاوت در نرخ تسعیر داشته باشند.
اقلام غیر پولی: با نرخ ارز در تاریخ انجام معامله تسعیر میشوند. بنابراین تفاوت در نرخ تسعیر ندارند.
اقلام پولی: عبارت است از وجه نقد و داراییها و بدهیهایی که قرار است به مبلغ ثابت یا
قابل تعیینی از وجه نقد دریافت یا پرداخت شوند (حسابهایی نظیر نقد و بانک، حسابها و
اسناد دریافتنی و حسابها و اسناد پرداختنی جزو اقلام پولی هستند).
سود و زیان تسعیر ارز چیست؟
روش برخورد حسابداری با سود و زیان حاصل از تسعیر ارز بدین صورت است که دارایی و
بدهی ارزی شرکت های دولتی، درآمد و هزینه تلقی نمی شوند. برای شناسایی درآمد
و هزینه و تبعه آن سود و یا ضرر مالی شرکت ها لازم است ما به التفاوت تسعیر دارایی ها
و بدهی ها باید در حساب ذخیره تسعیر ارزی منظور شود . در پایان سال با بررسی مانده
حساب ذخیره در صورت بدهکار و یا بستانکار باشد این مبلغ به عنوان سود و زیان همان سال
منظور می شود. در مواردی که مانده حساب ذخیره از مبلغ سرمایه شرکت بالاتر رود قابل
انتقال به حساب سرمایه شرکت است. درآمد و یا هزینه های مربوط به اقلام غیر پولی در
صورت سود و زیان شناسایی می شود. به تبعه آن هزینه و یا درآمد ناشی از تسعیر
آن اقلام نیز در صورت سود و یان شناسایی می شودو بالعکس زمانی که درامد و یا هزینه
مربوط به اقلام پولی در صورت سود و زیان شناسایی شود، درآمد و یا هزینه تسعیر ارز آن
اقلام هم در صورت سود و زیان دوره شناسایی می شود.
شناسایی سود و زیان ناشی از تسعیر ارز
سود و زیان معاملات پس از تسعیر ارز مشخص می شود. اگر معاملات پس از حسابداری تسعیر ارز
مانده حساب ارزی مثبت داشته باشد نشان دهنده سود و در صورتی که مانده حساب
ارزی منفی باشد، شرکت در انجام معاملات زیان کرده است. در زمان انجام معامله اگر حسابداری تسعیر ارز
بیشتر از زمان پرداخت بدهی باشد شرکت در سود تسعیر ارز است. این در حالی است که
اگر تسعیر ارز در زمان معامله کمتر از زمان پرداخت بدهی باشد، شرکت از زیان تسعیر ارز برخوردار است.
ترازنامه تسعیر ارز چیست؟
ترازنامه تسعیر ارز مشمول تمامی اقلام پولی و غیر پولی است. ترازنامه تسعیر ارز مانند ترازنامه های
دیگر مطابق با معادله حسابداری است . اقلام پولی مانند دارایی و بدهی ها و پول های نقد با نرخ ارز
در تاریخ تنظیم ترازنامه مجددا تسعیر می شود. در این موارد امکان ایجاد تفاوت در نرخ تسعیر ارز وجود دارد.
اقلام غیر پولی تسعیر ارز با نرخ ارز در تاریخ انجام معامله است و در نرخ ارز تغییری دیده نمی شود .
نحوه تنظیم ترازنامه تسعیر ارز
نتایج عملکرد و وضعیت مالی شرکتی که واحد پول عملیاتی اش با تورم حاد روبرو نیست با استفاده از روشهای زیر به یک واحد پول همان واحد تجاری تسعیر می گردد.
- دارایی ها و بدهی ها با استفاده از نرخ ارز در تاریخ ترازنامه تسعیر شوند.
- درآمد و هزینه ها باید با استفاه از نرخ ارز در تاریخ معاملات تسعیر شود.
- تمام تفاوت های تسعیر حاصل باید در صورت سود و زیان جامع شناسایی شود.
نتایج عملکرد و وضعیت مالی واحد های تجاری
اگر نوسانات ارز بالا بود استفاده از نرخ میانگین برای دوره مناسب نیست. نتایج عملکرد و وضعیت مالی واحد های تجاری که نوسانات ارز با تورم حاد دارند، با استفاده از روش های زیر تسعیر شوند.
- کلیه مبالغ یهنی دارایی، بدهی، حقوق صاحبان سهام، درآمد و هزینه ها با استفاده از نرخ ارز در تاریخ آخرین ترازنامه تسعیر شوند.
- زمانی که مبالغ به واحد پول اقتصادی بدون تورم حاد تسعیر می شوند، ارقام مقایسه ای باید ارقامی باشد که در صورت مالی سال قبل به عنوان مبالغ جاری ارائه شوند. یعنی نباید برای تغییرات بعدی در سطح قیمت ها یا نرخ ارز تعدیل شود.
نمونه اقلام پولی: موجودی نقد) شامل موجودی ارزی(، سپردههای کوتاه مدت، اوراق مشارکت، حسابها و اسناد در یافتنی، ذخیره مطالبات مشکوک الوصول، مطالبات بلند مدت، حسابها و اسناد پرداختنی، هزینههای تعلق گرفته و پرداخت نشده، سود سهام پرداختنی.
نمونه اقلام غیر پولی: سرمایه گذاری در سهام، موجودی کالا، پیش پرداختها، داراییهای ثابت مشهود و نامشهود، پیش دریافت، سرمایه.
در صورت تغییر نرخ ارز، اثر ناشی از این تغییر چگونه اندازه گیری می شود؟
ادامه مثال: در تاریخ ترازنامه نرخ ارز 35000 ریال بوده است. از آنجا که حسابهای دریافتنی
جزو اقلام پولی به حساب می آید، باید با نرخ تاریخ ترازنامه مجددا تسعیر و تفاوت آن محاسبه شود:
5000000=(30000-35000)*1000
این مبلغ در اصل باید به حسابهای دریافتنی شرکت آلفا اضافه شود، زیرا اگر شرکت بتا قصد تسویه بدهی خود را داشته باشد با
توجه به نرخ جدید ارز باید 5 میلیون ریال بیشتر پرداخت کند، بنابراین:
حسابهای دریافتنی شرکت بتا 5000000
سود )زیان( ناشی از تسعیر ارز 5000000
روش برخورد حسابداری با سود و زیان ناشی از تسعیر ارز :
- مبلغ سود و زیان ناشی از تسعیر ارز شناسایی شده در سود و زیان دوره تحت سرفصل “خالص سایر درآمدها و هزینههای عملیاتی” یا “خالص سایر درآمدها و هزینههای غیر عملیاتی” افشا میشود.
- زیان حاصل از تسعیر ارز براساس اصول متداول حسابداری مشروط براتخاذ یک روش یکنواخت طی سال های مختلف از طرف مؤدی جزو هزینه های قابل قبول میباشد.
